IMG_2520-4

Ubytki niepróchnicowego pochodzenia

Ubytki w zębach kojarzą się przede wszystkim z próchnicą. Rzeczywiście, jest to najpowszechniejsza z chorób tkanek twardych zęba i zarazem najczęstsza przyczyna wizyt u stomatologa. Do ubytków próchniczych dochodzi na skutek demineralizacji szkliwa związanej z aktywnością bakterii próchnicotwórczych (w obecności cukrów). Nie jest to jednak jedyna możliwa przyczyna powstawania tzw. dziur w uzębieniu. Ubytki niepróchnicowego pochodzenia nie należą do rzadkości, a ryzyko, z jakim wiąże się ich zaniedbanie, jest nie mniejsze niż w przypadku rozwoju próchnicy.

Czym są ubytki niepróchnicowego pochodzenia i kogo dotyczą?

IMG_1580

Etiologia powstawania ubytków niepróchnicowego pochodzenia jest złożona. U podłoża niektórych zmian leży np. przewlekły stres. Jednak bezpośrednią przyczyną uszkodzenia tkanek twardych zębów są w tym przypadku czynniki mechaniczne lub chemiczne. Ubytki niepróchnicowego pochodzenia mogą pojawić się u osób w każdym wieku. Pogarszają estetykę uzębienia, ale przede wszystkim mogą powodować dolegliwości bólowe i nadwrażliwość zębów, a nieleczone często prowadzą do uszkodzeń miazgi czy złamania korony zęba.

 

 

Najczęściej spotykane ubytki niepróchnicowego pochodzenia to:

  • atrycja,
  • abfrakcja,
  • abrazja,
  • erozja.

Leczenie tego typu zmian musi zostać poprzedzone diagnozą różnicową. Dokładna znajomość przyczyn ubytków pozwala na wybór najwłaściwszej metody terapii.

Artycja i abfrakcja zęba

Artycja zęba oznacza jego ścieranie. Jest to stopniowa utrata twardych tkanek zęba w wyniku żucia (tarcia zęba o ząb). Obejmuje powierzchnie żujące i brzegi sieczne wszystkich zębów (zlokalizowana jest w miejscach prawidłowego kontaktu zębów szczęki i żuchwy). Jest to zjawisko fizjologiczne i związane z procesem starzenia się organizmu.Zdarza się jednak, że artycja ma charakter patologiczny. Wówczas jej przyczyną najczęściej jest bruksizm, czyli nawykowe, nieświadome (często przez sen) zaciskanie zębów lub zgrzytanie nimi. Bruksizm zwykle spowodowany jest stresem, z którym wiąże się nadmierne napięcie mięśni, w tym – niekontrolowana aktywność żwaczy.

Innym problemem związanym z siłami, które oddziałują na ząb w trakcie żucia, jest abfrakcja. W tym przypadku przyczyną powstawania ubytków jest nieprawidłowa okluzja, czyli styczność pomiędzy zębami. Wynika ona z wrodzonych wad zgryzu, ale też np. z nieuzupełnionych braków zębowych. W ich następstwie siły żucia oddziałują na zmniejszoną liczbę zębów, skutkiem czego może dochodzić do nadmiernych naprężeń wewnętrznych w obrębie szyjki zęba, zgięć, mikrozłamań.

Zarówno artycja patologiczna, jak abfrakcja, może dotyczyć pojedynczych zębów lub obejmować całe grupy zębowe. Utrata twardych tkanek zęba prowadzi do wielu powikłań – nadwrażliwości zębów, odsłonięcia zębiny, zapalenia miazgi a nawet jej martwicy. Terapię należy rozpocząć odeliminacji przyczyn powstawania ubytku. Pacjent może np. zostać poddany leczeniu ortodontycznemu, protetycznemu albo implantologicznemu. Zdarza się też, że wymaga pomocy psychoterapeuty. Ubytki wypełnia się wypełnieniem kompozytowym, glassjonomerowym lub koroną protetyczną.

Abrazja zęba

Abrazja to ścieranie twardych tkanek zęba pod wpływem fizycznych czynników zewnętrznych. Główną przyczyną jest nadmierne i nieprawidłowe szczotkowanie zębów. Występuje ono często u osób z dobrą higieną jamy ustnej. U osób praworęcznych zmiany częściej są zlokalizowane po stronie lewej, u leworęcznych po stronie prawej. Częściej występują u mężczyzn. Jest to związane z większą siłą stosowaną podczas mycia zębów oraz ze sztywnością włosia. Czynnikiem, który sprzyja abrazji zęba, może być także pasta o wysokiej ścierności.

Innym przypadkiem ścierania zębów są abrazje zawodowe. Dochodzi do nich na skutek długotrwałego narażania zębów na takie czynniki jak np. pył ścierny unoszący się w miejscu pracy. Inną przyczyną może być np. nawyk czy wręcz konieczność trzymania w zębach narzędzi pracy, np. w przypadku mechaników albo muzyków grających na instrumentach dętych. Przyczyną abrazji może być także oddziaływanie na tkanki zęba klamry protetycznej albo elementów aparatu ortodontycznego.

Ubytek abrazyjny występuje zawsze w okolicy szyjki zęba i przeważnie jest związany z recesją dziąsła i obnażeniem korzenia zęba. Taki rodzaj zmian nazywa się ubytkami klinowymi. Abrazji towarzyszy nadwrażliwość zębów na wysokie i niskie temperatury, a także na kwaśne substancje. Leczenie abrazji wymaga wyeliminowania jej przyczyn. Ubytek opracowuje się w taki sam sposób, jak w przypadku zmian próchnicowych – wiertłem (opcjonalne – laserem), a następnie materiałem kompozytowym lub glassjonomerowym.

Erozja zęba

Erozja to utrata twardych tkanek zębów w wyniku procesów chemicznych. Przyczynami takiego zjawiska mogą być czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Do tych pierwszych zaliczają się m.in. zmiany jakościowe i ilościowe śliny, zaburzenia żołądkowo-jelitowei spowodowane nimi objawy, takie jak wymioty czy refluks żołądkowo przełykowy.Najczęstszymi czynnikami zewnętrznymi sąnaświetlanie promieniowaniem X w okolicy głowy i szyi, kwaśne pokarmy i napoje oraz leki. Erozję szkliwa wzmaga mycie zębów tuż po spożyciu kwaśnych produktów albo tuż po wymiotach.

Ubytki erozyjne najczęściej są spowodowane kwaśnymi napojami i pokarmami. Kwasy, które prowadzą do powstawania wyżej wymienionych ubytków, mają pH poniżej 4,5 (pH coca coli to 2,6!). Za ich sprawą dochodzi do rozpuszczania powierzchni szkliwa. Typ pokarmu może warunkować umiejscowienie nadżerek. Na przykład świeże owoce powodują ubytki erozyjne na zębach przednich, a soki owocowe i inne kwaśne napoje w zębach przedtrzonowych i trzonowych. Ostatnie badania wykazały, że soki są nawet 10 razy bardziej szkodliwe dla szkliwa niż świeże owoce.

Ponieważ erozja zęba jest procesem chemicznym, ubytki zawsze mają gładką powierzchnię i otoczone są zdrowym rąbkiem szkliwa. W miarę postępu ubytku obejmuje on coraz większą część szkliwa, a z czasem dochodzi też do destrukcji zębiny. Ostatecznie erozja może spowodować nawet skrócenie korony.

Leczenie erozji wymaga przede wszystkim eliminacji jej przyczyny, co może oznaczać zmianę nawyków żywieniowych albo terapię choroby ogólnoustrojowej. Zaleca się także zmianę nawyków dotyczących higieny jamy ustnej – szczotkowanie zębów pół godziny po spożyciu kwaśnych produktów, używanie szczoteczek o miękkim włosiu i past do zębów o małej ścierności. Kiedy nastąpi zatrzymanie postępu ubytku, można wypełnić go materiałem kompozytowym lub glassjonomerowym.